13:46, 09/10/2025
Theo nghiên cứu, mỗi tấn tôm phát thải tới 14 tấn khí nhà kính, chi phí thức ăn chiếm 50 - 70% tổng chi phí, tỷ lệ chết ở trại thâm canh dao động 20 - 50%, trong khi mô hình quảng canh lại có năng suất rất thấp và kéo theo hệ lụy môi trường. Ngành nuôi tôm tại Việt Nam đối diện với thách thức lớn về lợi nhuận thấp và những tác động tiêu cực đến môi trường. Từ thực tế này, Công ty TNHH Công nghệ Sinh học Rongbient đã đưa ra một hướng tiếp cận mới nhằm đồng thời giải quyết cả hai “nút thắt” của ngành.
Thay vì tiếp tục phụ thuộc hoàn toàn vào thức ăn nhập khẩu hay chấp nhận tỷ lệ sống thấp trong các ao nuôi quảng canh, mô hình của Rongbient đề xuất đưa rong biển, đặc biệt là loài rong câu chỉ (Gracilaria), vào hệ sinh thái nuôi tôm. Với vai trò như một “bộ lọc sinh học”, rong biển không chỉ giúp làm sạch môi trường ao nuôi, mà còn có thể được chế biến làm thành phần thức ăn và trở thành nguồn thu nhập bổ sung cho các hộ nông dân quy mô nhỏ. 
Theo người sáng lập Rongbient, hiện nay một tấn tôm từ các trang trại thâm canh ở Việt Nam có thể phát thải tới 14 tấn khí carbon, trong khi việc lạm dụng kháng sinh và phụ thuộc vào thức ăn nhập khẩu khiến chi phí sản xuất cao gấp đôi so với các đối thủ cạnh tranh. Trong khi đó, các hộ nuôi quảng canh nhỏ lẻ lại thường không có hệ thống xử lý nước hiệu quả, dẫn đến tỷ lệ sống của tôm rất thấp, chưa đến một phần ba, khiến thu nhập bấp bênh và môi trường nuôi nhanh chóng suy thoái. Rongbient được hình thành với mục tiêu tìm ra giải pháp cân bằng: nâng cao năng suất, cải thiện thu nhập cho người nuôi, đồng thời giảm thiểu tác động môi trường.
|
|
|
Được biết, Rongbient mang đến giải pháp xây dựng mô hình nuôi trồng rong biển kết hợp trong ao tôm nhằm giải quyết đồng thời các vấn đề môi trường và kinh tế của ngành. Thay vì canh tác rong câu chỉ (Gracilaria) theo phương pháp truyền thống dưới đáy ao với phân bón bổ sung, công ty đã phát triển hệ thống lưới đặt trên mặt nước để tận dụng ánh sáng mặt trời trực tiếp. Loại lưới này được thiết kế với mắt nhỏ, giúp hạn chế việc rong dễ gãy và rơi xuống đáy ao, từ đó duy trì sinh khối ổn định. Nhờ nuôi ghép với tôm, rong biển có thể phát triển mà không cần thêm dưỡng chất nhân tạo.
Kết quả thử nghiệm ban đầu cho thấy, tốc độ sinh trưởng của rong đạt 2,5%/ngày, sau đó tăng lên 3,2%/ngày và vẫn còn tiềm năng cải thiện. Mô hình này không chỉ góp phần làm sạch nguồn nước trong ao mà còn giúp nâng cao tỷ lệ sống của tôm từ 33% lên 42%.
Để khuyến khích nông dân áp dụng, Rongbient triển khai hình thức cho thuê hệ thống. Người nuôi tôm không cần thay đổi phương thức canh tác hiện tại, chỉ cần cho phép lắp đặt hệ thống trồng rong trên ao. Cứ hai tháng, công ty sẽ thu hoạch rong và nông dân chỉ trả phí thuê vào thời điểm này. Cách tiếp cận này đã được áp dụng thử nghiệm trên vài hecta, mang lại hiệu quả rõ rệt: thu nhập của người nông dân tăng gấp đôi nhờ kết hợp lợi nhuận từ tôm và rong biển.
Như vậy, Rongbient phát triển một mô hình tích hợp rong biển trong nuôi tôm, vừa xử lý môi trường ao nuôi vừa tạo ra nguồn phụ gia thức ăn giá trị. Sau thu hoạch, rong biển được chế biến thành sản phẩm bổ sung cho các trang trại thâm canh, giúp giảm bệnh như EHP, WFS, EMS, hạn chế vi khuẩn Vibrio và cải thiện hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR). Thử nghiệm tại Việt Nam cho thấy tỷ lệ sống tăng thêm, sản lượng nhích lên 05-08%, đồng thời lượng kháng sinh và probiotic sử dụng đã giảm tới 20%. Công ty đặt mục tiêu hợp tác với các nhà xuất khẩu tôm lớn nhằm cắt giảm một nửa lượng phụ gia, từ đó tiết kiệm 10-15% tổng chi phí cho nông dân, yếu tố có thể giúp lợi nhuận tăng gấp đôi.
Danh mục sản phẩm của Rongbient gồm công nghệ nuôi trồng rong biển và thức ăn bổ sung từ rong. Hệ thống dây dài gắn phao nổi giúp rong phát triển với tốc độ 02 - 05%/ngày, đồng thời lọc nước, tăng oxy hòa tan và tạo nơi trú ẩn cho tôm. Rong đỏ khô (chủ yếu là Gracilaria) sau đó được ép thành viên nén, trộn vào khẩu phần ăn. Với tỷ lệ thay thế 05% thức ăn, nông dân có thể tiết kiệm tới 10% chi phí, nâng tỷ lệ sống của tôm lên 90 - 95%, tăng sản lượng thêm 12% và mang lại khoảng 15.000 USD/ha/vụ, tương đương 45.000 USD/ha/năm.
|
|
|
Bên cạnh hiệu quả kinh tế, giải pháp còn tạo tác động tích cực đến khí hậu. Theo thông tin cung cấp, rong biển có khả năng hấp thụ tới 57,64 tấn CO₂/ha/năm; trong điều kiện nuôi tôm nước nông, con số này đạt khoảng 10 tấn CO₂/ha/năm. Nếu thay thế 20% nguyên liệu thức ăn nhập khẩu bằng rong biển trồng trong nước, ngành có thể giảm thêm 75 tấn CO₂/ha/năm, đồng thời hạn chế áp lực lên rừng ngập mặn và tiết kiệm năng lượng cho hoạt động thay nước hằng ngày.
Một số thành tựu nổi bật, Rongbient Biotech đã ghi dấu ấn trên hành trình khởi nghiệp xanh khi giành giải Nhất tại Cuộc thi Khởi nghiệp Kinh doanh Xanh Toàn cầu – ClimateLaunchpad Việt Nam 2024. Giải pháp mà đội ngũ phát triển là hệ thống nuôi trồng rong biển ứng dụng trong ao nuôi tôm, với cấu trúc giá thể được tẩm trong mô rong biển sạch, liên kết bằng phao nổi. Hệ thống này không chỉ giúp lọc và cải thiện chất lượng nước mà còn tạo nơi trú ẩn, cung cấp nguồn dinh dưỡng và hỗ trợ quá trình lột vỏ của tôm, qua đó nâng cao hiệu quả nuôi trồng bền vững.
ClimateLaunchpad được biết đến là cuộc thi khởi nghiệp xanh lớn nhất toàn cầu, do EIT Climate - KIC điều hành. Sau một thập kỷ tổ chức, sân chơi này đã mở rộng ra hơn 50 quốc gia và chỉ riêng năm 2023 đã thu hút gần 1.500 dự án tham gia. Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt đó, chiến thắng của Rongbient tại Việt Nam càng khẳng định tính thực tiễn và tiềm năng của công nghệ mà công ty theo đuổi.
Không chỉ dừng lại ở thành công trong nước, Rongbient Biotech còn nằm trong số 35 dự án xuất sắc bước vào vòng ươm tạo tại GIC2024, minh chứng cho khả năng vươn tầm quốc tế của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, công ty cũng đã nhận được sự đồng hành từ MassChallenge và International University of Monaco, hai tổ chức quốc tế uy tín, góp phần tạo động lực quan trọng để Rongbient tiếp tục phát triển và mở rộng quy mô.
Hiện tại, riêng tại Việt Nam, việc chặt phá rừng ngập mặn để mở rộng diện tích nuôi tôm đã khiến hơn 250.000 ha, tương đương 62,5% diện tích, biến mất kể từ năm 1945. Ngành nuôi tôm hiện mang lại giá trị khoảng 9 tỷ USD/năm, song vẫn đối diện nhiều vấn đề như đã nêu trên. Bằng việc tích hợp rong biển vào hệ sinh thái nuôi tôm, Rongbient vừa hỗ trợ nông dân có thêm nguồn thu từ rong, vừa cải thiện sản lượng tôm nhờ tỷ lệ sống cao hơn. Các hộ nuôi tôm sẽ cải thiện được thu nhập ước tính lên đến 42.5% thu nhập cả năm trong nuôi tôm quảng canh và 13.3% cho nuôi tôm thâm canh. Trong đó ước tính tỉ suất lợi nhuận trên chi phí đầu tư cho nuôi tôm quảng canh là 6.9 lần và nuôi tôm thâm canh là 4.9 lần…
Được biết thêm, Rongbient đã triển khai 3 ha nuôi rong cho kết quả tích cực về chất lượng nước và sản lượng tôm, cùng 1 ha thí điểm thức ăn bổ sung tại trại thâm canh với phản hồi khả quan. Ngoài ra, 40 ha trại thâm canh đã đăng ký sử dụng sản phẩm cho vụ nuôi tiếp theo.
Không chỉ dừng ở nông nghiệp, giải pháp này còn mở ra tiềm năng trên thị trường carbon tự nguyện. Rong biển, cùng với rừng ngập mặn và cỏ biển, thuộc nhóm “carbon xanh” có khả năng hấp thụ CO₂ hiệu quả, được giao dịch ở mức 27 - 35 USD/tín chỉ, cao gấp ba lần mức trung bình. Trong khi đó, McKinsey dự báo nhu cầu tín chỉ carbon có thể tăng gấp 15 lần vào năm 2030 và 100 lần vào năm 2050; giá tín chỉ theo Bloomberg có thể tăng tới 3.000% vào năm 2029. Theo Morgan Stanley, thị trường carbon tự nguyện toàn cầu có thể đạt 250 tỷ USD vào năm 2050…
Rongbient bắt đầu hành trình vào năm 2023 với nguồn vốn khởi tạo 300.000 USD. Đến năm 2024, công ty chính thức ra mắt sản phẩm, đưa ra thị trường. Sản phẩm được điều chỉnh liên tục để phù hợp hơn với nhu cầu thực tiễn, đồng thời triển khai thử nghiệm tại Cà Mau.
Kế hoạch năm 2025 đặt trọng tâm vào việc đạt sự phù hợp giữa sản phẩm và thị trường (product–market fit). Rongbient đặt mục tiêu mở rộng quy mô lên 1.300 ha, sản xuất 1.000 tấn thức ăn bổ sung mỗi năm. Song song đó, công ty dự kiến huy động 1 triệu USD vốn hạt giống (Seed) để xây dựng nhà máy công suất 10.000 tấn và mở rộng hoạt động sang Sóc Trăng.
Đến năm 2026, doanh nghiệp hướng tới điểm hòa vốn với quy mô 3.000 ha và sản lượng 3.000 tấn mỗi năm. Để đến năm 2027, Rongbient kỳ vọng gọi vốn Series A trị giá 5 triệu USD nhằm mở rộng hoạt động sang 5 tỉnh, tăng quy mô sản xuất và nhân ba doanh thu.
Tuy vậy, thách thức đối với Rongbient hiện nay là huy động tài chính. Công ty đang tìm kiếm thêm để mở rộng nguồn cung và cải thiện quy trình chế biến. Trong khi thị trường Việt Nam thường bị các quỹ quốc tế đánh giá là nhỏ và rủi ro, nhà đầu tư trong nước lại có xu hướng chuộng những mô hình đã được kiểm chứng ở nước ngoài…
Theo chia sẻ từ doanh nghiệp, các đối tác chính quyền tại Đồng bằng sông Cửu Long đánh giá cao hệ thống nuôi tôm - trồng rong biển và bày tỏ mong muốn áp dụng mô hình này rộng rãi nếu có thể nhân rộng lên 20.000 - 30.000 ha. Với tổng diện tích nuôi tôm ở Cà Mau hiện đạt khoảng hơn 280.000 ha, tiềm năng phát triển còn rất lớn. Như vậy, tóm lại, hành trình gọi vốn có thể không dễ dàng, song cũng khẳng định giá trị thực tiễn của mô hình mà Rongbient đang kiên trì theo đuổi.
