10:02, 11/09/2025
Hệ thống chợ truyền thống từ lâu đã giữ vai trò then chốt trong đời sống kinh tế - xã hội của TP.HCM, vừa là kênh phân phối hàng hóa thiết yếu, vừa là không gian văn hóa gắn bó với người dân thành phố. Tuy nhiên, trước tác động kép của dịch bệnh và quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ của nền kinh tế, hệ thống chợ đang đứng trước yêu cầu phải đổi mới để thích ứng, duy trì sức cạnh tranh và tiếp tục phát huy vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng.
Nghiên cứu vừa hoàn thành đã đưa ra đánh giá toàn diện thực trạng hệ thống chợ trên địa bàn thành phố, bao gồm cả chợ đầu mối và chợ dân sinh. Các kết quả khảo sát cho thấy, chợ đầu mối vẫn là nơi tập trung, phân phối nguồn hàng nông sản, thực phẩm lớn nhất cho TP.HCM và các vùng phụ cận. Trong khi đó, chợ dân sinh vẫn đóng vai trò chủ lực trong việc đáp ứng nhu cầu mua sắm hằng ngày của người dân, đặc biệt ở các khu dân cư truyền thống.
Tuy nhiên, hành vi tiêu dùng của người dân đang thay đổi mạnh mẽ dưới tác động của thương mại điện tử, dịch vụ giao hàng và các mô hình siêu thị, cửa hàng tiện lợi. Người tiêu dùng ngày càng chú trọng yếu tố an toàn thực phẩm, nguồn gốc hàng hóa, trải nghiệm mua sắm tiện lợi, minh bạch. Điều này đặt ra thách thức lớn cho chợ dân sinh trong việc giữ chân khách hàng và khẳng định vị thế cạnh tranh trong hệ sinh thái phân phối hàng hóa của Thành phố.
Trên cơ sở phân tích thực trạng và tham khảo kinh nghiệm từ các mô hình vận hành thành công trên thế giới, báo cáo đã xác lập những nguyên tắc và mục tiêu phát triển hệ thống chợ TP.HCM trong giai đoạn tới. Một số định hướng nổi bật gồm:
Xây dựng mô hình tổ chức hoạt động chợ đầu mối thích ứng dịch bệnh, đảm bảo chuỗi cung ứng không bị đứt gãy trong bối cảnh khủng hoảng y tế, đồng thời kết hợp ứng dụng công nghệ số để quản lý dòng hàng hóa, truy xuất nguồn gốc và giao dịch minh bạch.
Phát triển chợ dân sinh gắn với tiến trình chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trong quản lý, thanh toán không dùng tiền mặt, liên kết với dịch vụ logistics - giao hàng để nâng cao trải nghiệm người mua.
Xây dựng chiến lược phát triển chợ dân sinh giai đoạn 2020 - 2030, tầm nhìn đến 2035, bảo đảm tính bền vững, giữ gìn bản sắc văn hóa, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh trước sự mở rộng của các kênh phân phối hiện đại.
Thí điểm bốn nhóm mô hình chợ dân sinh: chợ nội thành, chợ nội thành phát triển, chợ ngoại thành và chợ phục vụ khách du lịch, nhằm khai thác đặc thù từng khu vực và đáp ứng đa dạng nhu cầu của người dân và du khách.
Điểm đáng chú ý của nghiên cứu này là không chỉ dừng lại ở việc khảo sát thực trạng, mà còn tổng hợp kinh nghiệm quốc tế để đưa ra các mô hình khả thi, phù hợp với bối cảnh thành phố. Qua đó, báo cáo cung cấp những luận cứ khoa học và thực tiễn quan trọng cho UBND TP.HCM cũng như các Sở, ngành trong việc hoạch định chính sách phát triển hệ thống chợ, vừa đảm bảo khả năng thích ứng với dịch bệnh, vừa bắt kịp xu hướng chuyển đổi số.
Các định hướng này kỳ vọng sẽ góp phần hiện đại hóa hệ thống chợ, bảo đảm tính minh bạch, an toàn, nâng cao năng lực cạnh tranh nhưng vẫn giữ được bản sắc đặc trưng của chợ truyền thống trong lòng người dân Thành phố.
Bên cạnh các kết quả chính, báo cáo cũng chỉ ra một số vấn đề cần nghiên cứu sâu hơn trong thời gian tới. Chẳng hạn, vai trò của chợ tự phát trong chuỗi cung ứng thực phẩm hiện chưa được đánh giá toàn diện, nhưng thực tế vẫn tồn tại và có ảnh hưởng đáng kể đến cả hệ thống phân phối chính thống. Hoặc mô hình chợ đa mục tiêu, tích hợp nhiều chức năng khác nhau, đang được xem là tiềm năng nhưng cần thêm phân tích về tính khả thi.
Ngoài ra, để đánh giá đầy đủ các tác động kinh tế, xã hội và môi trường của các kịch bản như di dời, cải tạo hạ tầng hay chuyển đổi mô hình kinh doanh chợ, thành phố cần tiến hành các nghiên cứu quy mô lớn hơn. Điều này đòi hỏi nguồn lực đáng kể về dữ liệu, thời gian và tài chính.
Trong giai đoạn kế tiếp, các yếu tố như biến đổi khí hậu, biến động dân số, năng lực tiếp cận số và bình đẳng giới cũng sẽ được đưa vào phân tích. Đây sẽ là cơ sở quan trọng giúp các nhà hoạch định chính sách có cái nhìn đa chiều hơn, từ đó xây dựng lộ trình phát triển hệ thống chợ TP.HCM một cách bền vững, phù hợp với đặc thù kinh tế - xã hội của Thành phố.
Hoàn thành nghiên cứu lần này đánh dấu bước quan trọng trong việc định hình chiến lược phát triển hệ thống chợ TP.HCM. Từ những giải pháp cụ thể cho đến tầm nhìn dài hạn, thành phố đang hướng đến một mô hình chợ hiện đại, an toàn, thích ứng linh hoạt với dịch bệnh và hội nhập với tiến trình chuyển đổi số, song song với việc gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống và đảm bảo sinh kế cho hàng vạn tiểu thương.
