08:01, 13/08/2025
Sáng 12/8/2025, Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học về kinh nghiệm quốc tế và các mô hình tiềm năng phát triển trạm sạc năng lượng mặt trời tại TP.HCM. Đây là một phần trong đề tài “Xây dựng cơ chế khuyến khích đầu tư phát triển trạm sạc xe điện sử dụng năng lượng mặt trời tại TP.HCM” do Trung tâm Tư vấn ứng dụng kinh tế (CIT) trình bày.
Toàn cảnh Hội thảo
Theo CIT, việc phát triển hạ tầng trạm sạc xe điện (EV) tích hợp năng lượng mặt trời (NLMT) tại TP.HCM là một yêu cầu tất yếu, xuất phát từ sự đồng bộ giữa các cam kết chính trị, chiến lược quốc gia và áp lực kinh tế - xã hội của đô thị. Bối cảnh này tạo ra động lực và cơ hội chiến lược để tái cấu trúc hệ thống giao thông theo hướng bền vững.
TP.HCM hiện có gần 9,2 triệu phương tiện, trong đó khí thải giao thông chiếm khoảng 40% tổng lượng phát thải, gây áp lực lớn lên hạ tầng và môi trường. Việc triển khai đề án chuyển đổi xe hai bánh cho khoảng 400.000 tài xế công nghệ sẽ mở ra thị trường tiềm năng cho các nhà đầu tư hạ tầng sạc, đặc biệt là mô hình đổi pin, giúp nâng cao hiệu suất trong giai đoạn đầu.
Tuy nhiên, một rào cản chính sách lớn là cân bằng giữa an toàn lưới điện và phát triển NLMT. Trong khi định hướng phát triển NLMT nhằm cung cấp điện cho hạ tầng sạc là rõ ràng, vẫn tồn tại lo ngại về tác động của nguồn năng lượng tái tạo biến thiên đối với sự ổn định của lưới điện. Việc tích hợp công nghệ PV + BESS được xem là giải pháp kỹ thuật then chốt, giúp giảm tải giờ cao điểm và tăng độ tin cậy của hệ thống. Điều này đòi hỏi các cuộc đối thoại tập trung vào phương thức tích hợp an toàn và hiệu quả.
Bên cạnh đó, cần xem xét các chính sách riêng cho hai phân khúc thị trường chính: sạc nhanh và đổi pin. Đối với ô tô điện, sạc nhanh yêu cầu công suất lớn, công nghệ phức tạp (sạc nhanh DC) và thường đi kèm giải pháp PV + BESS để hạn chế tác động đến lưới điện. Trong khi đó, thị trường xe máy điện cần giải quyết bài toán không gian sạc hạn chế và thời gian chờ. Việc xây dựng bộ tiêu chuẩn quốc gia về pin và cổng kết nối là điều kiện tiên quyết để mô hình đổi pin có thể mở rộng quy mô. Nếu thiếu tiêu chuẩn chung, thị trường sẽ bị phân mảnh, làm giảm hiệu quả đầu tư và sự tiện lợi cho người dùng.
Năm mô hình trạm sạc đề xuất cho TP.HCM
Sau khi phân tích kinh nghiệm từ các thị trường tiên phong như: Trung Quốc, Hoa Kỳ, Bắc Âu, Úc và Ấn Độ, CIT đưa ra năm mô hình kỹ thuật - kinh tế tiềm năng cho TP.HCM:
1. Nối lưới (Grid + PV): Chi phí đầu tư thấp, dễ triển khai nhanh tại bãi đỗ xe của tòa nhà văn phòng hoặc trung tâm thương mại. Mô hình này tận dụng “văn hóa tự sản tự tiêu” vốn đã hình thành từ các dự án điện mặt trời áp mái.
2. Tích hợp lưu trữ (Grid + PV + BESS): Giải pháp đảm bảo ổn định lưới điện, cho phép lưu trữ năng lượng mặt trời dư để dùng vào giờ cao điểm, giảm phụ tải đỉnh và cung cấp sạc nhanh công suất lớn. Phù hợp với các trung tâm sạc công cộng trên cao tốc hoặc trong khu công nghiệp.
3. Đổi pin (Battery Swapping): Phù hợp với thị trường xe máy điện, giải quyết vấn đề không có chỗ sạc tại nhà và thời gian chờ lâu.
4. Độc lập (Off-grid): Mô hình ngách, dành cho khu vực đặc thù như Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ, nơi khó tiếp cận lưới điện hoặc không phù hợp về mặt môi trường.
5. Vehicle-to-Grid – Xe đến lưới (V2G): Tầm nhìn dài hạn, cho phép xe điện xả năng lượng trở lại lưới để cung cấp dịch vụ hỗ trợ. Mô hình này cần triển khai thí điểm có kiểm soát (Regulatory Sandbox) tại các khu đô thị mới hoặc đội xe doanh nghiệp tập trung, từ đó xây dựng khung pháp lý và kỹ thuật.
Các mô hình trên cần được nhìn nhận như một hệ sinh thái có tính tương hỗ, thay vì triển khai tách biệt. Trong ngắn hạn, việc đầu tư hạ tầng đổi pin cho xe máy điện sẽ hình thành một đội xe pin lớn được quản lý tập trung. Về trung và dài hạn, đội xe này có thể tham gia cung cấp dịch vụ V2G, tạo thành một nhà máy điện ảo (VPP) phân tán.
CIT đồng thời đề xuất một lộ trình khuyến khích theo giai đoạn, nhằm tập trung nguồn lực và giải quyết tuần tự các thách thức, giúp TP.HCM đạt mục tiêu phát triển hạ tầng sạc bền vững và đồng bộ.
